Vatan bo’lmas vatandan tashqarida

Inson uchun vatan bitta, ona yagona. Umrboqiy tuyg’ularni o’zida mujassam etgan bu ikki tushuncha zamirida baxtli hayot kechirish, o’zidan munosib nom qoldirish, ezgu amallarni qilish kabi jihatlar mujassam. Bu yo’lda bizga muqaddas islom dini qanot bo’ladi.  Din hamisha insonlarni ezgulikka chorlab, yaxshilikka da’vat etadi. Zero muqaddas islom dinining har bir oyatida insoniy go’zal fazilatlar va ularga erishish yo’llarini   ko’ramiz.

Ammo keyingi paytda o’zining puch va’dalariga ko’pchilikni ishontirayotgan missionrelar aynan boshqa dinlarga da’vat etishdek qabix maqsadlarni amalga oshirmoqda.

Missionerlik o’zining “chiroyli” va’dalariyu, qabih oqibati bilan barchaga tanilib ulgurgan. Missionerlik harakatining tarixiga nazar solsak, dastlab, u miloddan avvalgi 2 ming yillikda Qadimgi Hindistonga kirib kelgan O’rta Osiyoliklar tomonidan asos solingan Veda dinini atrofidagi mintaqalarga targ’ib qilish va tarqatish uchun olib borilgan g’oyaviy-siyosiy harakat bo’lgan. Keyinchalik missionerlik harakati buddaviylik, yahudiylik, xristianlik kabi milliy va ayrim jahon dinlarida (bundan islom dini mustasno) o’z ko’rinishlari bilan paydo bo’la boshladi. “Missionerlik” so’zining lug’aviy ma’nosi “vazifa beruvchi” degan ma’noni bildiradi. U muayyan bir dinga e’tiqod qiluvchi kishilarni turli usullar bilan boshqa bir dinga o’z manfaati uchun targ’ib qiluvchi, da’vat etuvchi kishilarni tushuniladi.  Bugungi kunda missionerlikning zamonaviy ko’rinishlari mavjud bo’lib, jumladan, xristian missionerlari o’z dinlarini “targ’ib qilish” maqsadida dunyoning barcha mamlakatlarida turli zamonaviy ko’rinishlarda o’z g’oyalarini amalga oshirishga harakat qilmoqdalar. Hozirgi paytda xristianlarning 10% (foiz)ini missionerlar tashkil etadi, ya’ni dunyo bo’yicha har 3000 kishiga 1 ta missioner to’g’ri keladi.

Missonerlarning maqsadi:

1.                     Siyosiy maqsadi: Rivojlanayotgan mamlakatlarning boshqaruv tizimini qo’lga kiritish.

2.                     Iqtisodiy maqsadi: Geografik joylashuviga ko’ra, yer osti va yer usti qazilma boyliklari ko’p bo’lgan hududlarga egalik qilish.

3.                     Ma’naviy – g’oyaviy maqsadi: Boshqa bir muayyan dinga e’tiqod qiluvchi insonlarni o’z diniga bo’lgan e’tiqodini susaytirish, o’z mafkura va g’oyalarini, e’tiqodlarini singdirish, o’z manfaatlari yo’lida foydalanish va manqurtga aylantirish.

      Shu maqsadlardan kelib chiqqan holda, ular aholining quyidagi qatlamlariga o’z ta’sirini o’tkazishga harakat qilmoqdalar:

 1) Kam ta’minlangan oilalarga. Ularga iqtisodiy farovonligini ta’minlash, foizsiz, uzoq muddatli kreditlar berish, uy-joylar qurib berishni taklif qilish orqali;

 2) Jismonan nosog’lom kishilarga. Ularni va oila-a’zolarini bepul davolash,bepul dori-darmonlar bilan ta’minlash, chet ellarda malakalishi shifokorlarga davolat ishni va’da qilish orqali;

 3) O’spirin yoshlarga. Bepul va imtiyozli o’quv kurslari tashkil qilish, har-xil auksionlar, xayriyalar, aksiyalar, ko’ngilochar tadbirlar o’tkazish, bayramlarda bepul sovg’alar topshirish, chet ellarda bepul o’qitishni tashkil etish orqali;

 4) Ziyoli o’qituvchilarga. Har xil nodavlat tashkilot ko’rinishida o’qituvchlarni chet ellarda bepul, grantlar asosida malakasini oshirish, har xil zamonaviy o’quv qurollari, kompyuter, noutbuk, elektrondoskalar, turli darsliklar, adabiyotlar bilan ta’minlash orqali;

 5) Shifokorlarga. Bunda ham nodavlat tashkilot ko’rinishida shifokorlarni chet ellarda bepul malakasini oshirish, zamonaviy tibbiy asbob uskunalarni uzoq muddatli, foizsiz kreditlarga berish, xususiy tibbiy klinikalar ochib berish, dam olish maskanlari, sanatoriy tashkil etish orqali;

 6) San’atkorlarga. Eng zamonaviy musiqiy asbob — uskunalar, ovoz yozish studiyalarida bepul qo’shiqlarni yozish imkoniyatini yaratib berish, yakkaxon konsertlarini uyushtirishda homiylik qilish, chet ellarda qo’shiqlariga klip olish uchun sharoit yaratib berish va homiylik qilish orqali.

     Missionerlarning vakillaridan tez ta’sirini o’tkazuvchlari — bular yoshlardir. Chunki, balog’at yoshiga yetayotgan yoshlarda psixologik beqarorlik, ya’ni qarorini tez-tez o’zgartirib turish xususiyati hammamizga ma’lum. Bu vaqtda yoshlar ongi mustaqil shaxs sifatida endi shakllanayotgan bo’lib, ongida g’oyaviy-mafkuraviy bo’shliq paydo bo’ladi. Mana shu bo’shliqni ma’naviy-g’oyaviy to’ldirish davrida missionerlar o’z g’oya va mafkuralarni, ma’naviyatini, g’oyalarni ular ongiga singdirishiga harakat qilish jarayoni kuchayadi. Ular imkoni boricha o’z maqsadlariga erishish uchun bisotidagi bor narsasini ayashmaydi. Zero, bu xususda Birinchi Preudentimiz Islom Karimov “Yuksak ma’naviyat-engilmas kuch” asarida shunday yozadi: “…bu dunyoda tabiatda ham, jamiyatda ham bo’shliq bo’lmaydi. Qayerda bo’shliq paydo bo’ldimi, hech shubhasiz, uni albatta kimdir to’ldirishga harakat qiladi”.

        Shunday ekan, bugun biz yosh avlod tarbiyasiga ertanggi kun vorislari sifatida jiddiy e’tibor qaratishimiz kerak. Yoshligidan oilada sog’lom ma’naviy-moddiy turmush tarzini yaratib berishimiz, ularning imkoniyatlarini orzu-havaslarini yaxshlik va ezgulik uchun xizmat qilishga yo’naltirish kerak.

Aytish joizki, hozirgi kunda missionerlar quyidagicha uslublarni keng ishga solishyapti.

1.                     Madaniyatga moslashish uslubi

Hozir missionerlikda madaniyatga moslashish uslubi juda ommaviylashgan. Missionerlar Yevropa va Janubiy Amerika singari nasroniylik an’anasi hokim bo’lgan mintaqalarda emas, butun dunyoda mahalliy an’ana va odatlarga moslashish fikrini bu uslubga asos qilib olishyapti.

Tajribali missioner Charlz Egal shaxsan o’zi qo’llagan «madaniyatga moslashuv» uslubining ahamiyati shundaki, bu shaklda nasroniylikka qiziqib Islomdan nasroniylikka kirgan kishilar Islom madaniyati bilan munosabatlarini uzishmaydi va o’z jamiyatlarida nasroniy missiyasining vakili bo’lib, yanada faol ish olib borishadi.
«Natijada boshqa dinga kirgan kishi o’z jamiyatida qoladi va Injilni yanada kengroq yoyishga imkon topadi. Muhimi bu uslub «nasroniylikni qabul qilish — g’arblik bo’lish» tarzidagi qarashni ham yo’qqa chiqaradi».

Katolik protestant cherkovi atroflarida keng qo’llanilgan «madaniyatga moslashuv» uslubi ikki asosni amalga oshirishni maqsad qiladi. Bulardan birinchisi missionerlikning nasroniy jamiyatlar ijtimoiy-siyosiy kuchlarga qilgan va ularning hukmronlik maydonini kengaytirishga xizmat qilgan holda nasroniy bo’lmagan jamiyatlarda vujudga kelgan ishonchni o’zgartirishdir. Bu uslub nasroniylikning mahalliy madaniyat va an’analarga moslashtirilishi va nasroniy e’tiqod va urf-odatlarida mahalliy qadriyat va xususiyagglar birinchi jabhaga chiqarilishi, uchinchi dunyo mamlakatlarida butun dunyo miqyosida cherkov faoliyatini mahalliy o’lkalarga yoyish va dunyoning har tarafida cherkovlar tashkil etishdir.

«Madaniyatga moslashuv» uslubi nasroniy hayot tarzining mahalliy an’analarga moslashuvini taqozo etadi. Musulmon jamiyatlarida missionerlar musulmonlarga xos din tili va istilohlarini qo’llashga qatgiq e’tibor berishadi. «Alloh», «rasul», «nabiy», «vahiy», «oyat», «masjid», «Injil» kabi atamalar va «hazrat», «sharif», «mashaalloh», «inshaalloh» singari diniy ifodalar nasroniy matnlariga olinadi va nasroniy an’anasining targ’ib-tashviqida keng qo’llaniladi.

Musulmonlar orasida missionerlik qilarkan, duoda, va’zda Qur’ondan va Islom madaniyatidan ba’zi ko’chirmalar qo’llaniladi. Charlz Egal musulmonlar orasida juda ahamiyatli sanalgan Fotiha surasini duo maqsadida o’qish mumkinligini aytadi.
Ro’za singari ba’zi islomiy ibodatlarning, chegaralangan holda bo’lsa ham bajarilishi (odamlar ishonchini qozonish uchun ro’za tutishi — tarj.) haqida hozir bahs ketyapti. Yana, musulmonlar orasida nasroniylikka oid va’z va duolar juma kuni qilinadi va ibodatlar asnosida, agar musiqaga o’rin berilsa, cherkov musiqasi o’rniga mahalliy musiqalar chalinadi. Bundan tashqari, musulmonlarning qarshiligiga uchramaslik maqsadida nasroniylashgan yangi vakillarning cho’qintirilishini bir muddatga kechiktira olish, buning o’rniga ramziy marosim qilish mumkinligi ma’lum qilinmoqda. Holbuki, cho’qintirish bir dinga kirish (insiyasi) marosimi sifatida nasroniylar uchun g’oyatda ahamiyatlidir. «Cherkov», «rohib» va «papa» kabi bevosita nasroniylikka oid atamalar o’rniga musulmon jamiyatlarida «masjid», «o’qituvchi», «tarbiyachi», «ustoz» va «etakchi» atamalari qo’llanyapti. Din peshvolariga nisbatan esa «pastor» va «jamoat oqsoqoli» kabi unvonlar qo’llaniladi. Ba’zi missionerlar yangi nasroniylashgan, biroq eski e’tiqod va qadriyatlaridan hanuz voz kechmagan kishilarni jomelarga borib kelishlariga ham «ruxsat» berishadi. Nasroniy bo’lmagan xalqlar missionerlarning madaniyatga moslashuv yo’lidagi xatti-harakatlarini haqli ravishda ikkiyuzlamachilik va soxtakorlik deya baholashmoqda.

2.                     Muloqot-missiya uslubi

Missionerlar faqat bir-birini tanish va tushunishga asoslangan sodda muloqotni qabul qilishmaydi. Bir-birlarining madaniyatlarini va e’tiqodlarini boyitish maqsadini ko’zlagan suhbatni ham ular oqlashmaydi. Ularning asl maqsadi — qarshisidagi kishini nasroniylashtirishdir. Ularning fikricha, muloqot bahslashishni emas, “qutqarish”ni ko’zlashi kerak. «Najot-qutulish»ga erishish esa o’z-o’zidan bo’la qolmaydi. Buning uchun qarshisidagi insonlar bilan jozibali muhitni yuzaga keltiradigan suhbat qurish lozim bo’ladi.

3.                     Ijtimoiy tadbirlar uslubi

Missionerlik ishlarida qulay muhitni vujudga keltirish uchun ijtimoiy tadbirlarga alohida e’tibor qaratiladi. Missionerlar nasroniy ta’limotini boshqa insonlarga yetkazishda uchta muhim unsurga katta ahamiyat berishadi:
a) vaziyatni yaxshi aniqlash;

1.                     b) nozik yondashuv;

2.                     v) maqsadlar tayinli bo’lishi.

Mazkur unsurlarning amalga oshishi uchun faoliyat yo’naltirilgan xalqlar bilan ijobiy munosabatlar o’rnatilishi muhimdir. Missionerlar ayniqsa so’nggi yillarda chet o’lkalarga turli xizmat sohalari ishchilari yoki mutaxassislari ko’rinishida (to’g’rirog’i, niqobida — tarj.) kirishmoqda. Missionerlar shifokor, o’qituvchi, texnik, ijtimoiy yordam vakili, turizmchi va boshqa niqoblarda turli mintaqalarga kelib joylashishyapti va ayniqsa iqtisodiy-ijtimoiy tomondan orqada qolgan o’lkalarda xalqqa ko’rsatgan xizmatlari orqasida missionerlik faoliyatlariga mos shart-sharoitlarni yaratishyapti.

4.                     Cherkovni mahalliylashtirish uslubi

Cherkovlarni mahalliylashtirishda yig’ilgan jamoa soniga qarab ikki turdagi muassasa tashkil etiladi. Mos ijtimoiy va siyosiy shart-sharoit yuzaga kelib, jamoa soni yetarli miqdorga chiqsa, rasmiy nasroniy tashkiloti ochiladi. Bunday jamoa mahalliy urf-odatlarga uyg’un ish olib boradi. Ijtimoiy-siyosiy sharoit yetilmasa va hali mo’ljaldagi jamoa yig’ilmagan bo’lsa, «uy cherkovlari» shaklidagi jamoalar tashkil etiladi. Bu uylar oddiy aholi uylari bo’lib, ozgina bezatiladi xolos. Missioner bunday uylarda yangi muxlislar, yangi nasroniylashtirilgan shaxslarni ma’lum vaqtlarda to’plab, duo qiladi, ta’lim beradi. Odatdagi cherkov binolariga nisbatan uy cherkovlari diqqatni unchalik jalb qilmaydi. Missionerlar bunday joylarda yaxshiroq niqoblanishadi, yaxshiroq faoliyat yuritishadi. Uy cherkovlari aholi yashaydigan maskanlarda sotib olingan yoki ijaraga olingan hovli yoxud ko’p qavatli uylardir. Bu uylar faol missionerlar boshchiligida mahalliy xalq ichidan topilgan o’rtoqlar va muxlislarni o’ziga og’dirish uchun juda qo’l keladi. Tashqaridan qaraganning diqqatini jalb qilmaydigan bu uylarda kelajakda quriladigan rasmiy cherkovlarga zamin tayyorlanadi. CHerkovni mahalliylashtirishda nasroniylashtirilayotgan mahalliy xalq orasidan faol missionerlik va rahbarlik sifatiga ega bo’lganlarni tarbiyalash muhim sanaladi.

5.                     Ijtimoy-siyosiy vaziyatlardan foydalanish uslubi

Missionerlik harakatlarida ayrim mintaqalarda yuzaga kelgan vaziyatlarga katta ahamiyat beriladi. Hozirgi kunda avvalo AQSH va boshqa g’arb davlatlari missionerlarga siyosiy ko’mak berishyapti. Dunyoda sodir bo’layotgan xalqaro voqea-hodisalar, turli o’lkalarga qarshi siyosiy va harbiy harakatlar missionerlar uchun aql bovar qilmas qulay fursatlarni tuhfa etmoqda. Bu holning mashhur misolini 11 sentyabr voqealaridan so’ng AQSH va ittifoqdoshlarining O’rta Sharqqa siyosiy va harbiy harakatlarida ko’rish mumkin. Demokratiya va tinchlik o’rnatish niqobi ostida kirgan g’arb davlatlari O’rta Sharqqa oqib kirgan minglab missionerlar uchun himoya qalqoni bo’lishdi. 11 sentyabr voqealari missionerlik harakatlari uchun tom ma’noda burilish nuqtasi bo’ldi. Bu voqealardan so’ng deyarli butun dunyo bo’ylab Islom anarxiya, terror dini, deya «targ’ib» etildi. Kim qilgani noma’lum terror va zo’rovonliklar butun musulmonlarga, ularning e’tiqodlariga va hatgo muqaddas Qur’oni karimga nisbat berildi. Ana shunday ommaviy fikrning tarqatilishi missionerlar uchun o’ta noyob bir fursat bo’ldi. Globallashuv jarayonini ma’lum ma’noda g’arb davlatlari boshqarib turgani uchun butun yer yuzi missionerlarga faoliyat maydoni deya qabul etilayotgani aytilmoqda. Bu jarayonda iqtisodiy va siyosiy kuchlarga suyangan missionerlik qarshisida boshqa din va madaniyatlar tahdid ostida qolishyapti.

6.                     Turli vositalarni ishga solish uslubi

Missionerlik harakatlarida quyidagi aloqa vositalaridan samarali foydalanilmoqda:

1) Noshirlik faoliyati.

Muqaddas matnlarning mahalliy til va lahjalarga tarjima qilinishi va tekinga tarqatilishi missionerlik harakatining eng boshida kelmoqda. Bundan tashqari da’vat qilinayotgan shaxslarning saviyasiga mos kitob, risola va shu kabilarni yetkazishga katta ahamiyat beriladi.

2) Matbuot va boshqa OAV.

Dunyoda turli missioner guruhlar nazorati ostida yuzlab tele, radio kanallari, kunlik va haftalik gazetalar, shuningdek, boshqa doimiy nashrlar faol ish yuritishyapti.

3) Internet tarmog’i.

Internet missionerlikda tobora ta’sirli qo’llanilmoqda. Minglab, hatto o’n minglab Internet sahifalarida missioner tashkilotlari targ’ibot va tashviqotlarini amalga oshirmoqda. Shu yo’l bilan o’zlariga «hamtovoq»lar qidirishyapti.

4) Kino.

Tasvirli vositalar ichida kinoning alohida o’rni bor. Nasroniylikni targ’ib qilish niyatida tayyorlangan film va seriallarning, ayniqsa, uchinchi dunyo o’lkalarida ta’siri kuchli bo’lmoqda. Deyarli barcha missionerlar «Iso» filmi kabi yuzlab til va lahjalarga tarjima qilingan asarlarni video kassetalar, CD yoki DVD axborot saqlash vositalari shaklida nasroniy bo’lmaganlarga tekin tarqatish, ularni yakka yoxud ko’pchilik bo’lib ko’rish «foydali» ekanini ta’kidlashmoqda.

Xulosa o’rnida aytish lozimki, ma’nan qoloq, mustaqil fikrdan mosuvo insonlargina missionerlik qarmog’iga oson ilinadilar. Sizchi, siz o’z e’tiqodingizga qarshi bormoqchimiz? Missionerlar harakati vakillarining so’zlariga uchib, ko’p yillik an’nalar, tariximiz aks etgan muqaddas dinimiz yuziga oyoq qo’yish bilan barobar. Bu esa nafaqat din, balki, o’zi tug’ilib o’sgan zaminiga qilingan hiyonat bilan teng. Shunday ekan, e’tiqodimizga kishan soluvchi missionerlik qarmog’iga ilinishdan hamisha ogoh bo’laylik.

DILNURA