Odam savdosi tahdidlaridan ogoh bo’ling

XXI asrning dastlabki yillari ilm-fan va texnika rivojining shiddatli tus olganligi, axborot almashinuvi tizimining tubdan takomillashganligi bilan insoniyat tarixida o’ziga xos davr bo’ldi.

Bu jarayonda dunyo mamlakatlari xalqaro munosabatlarda mintaqaviy xavfsizlikni ta’minlash, iqtisodiy, ijtimoiy, ilm-fan, ta’lim sohalarida hamkorlik qilish, umuminsoniy qadriyatlar bilan bog’liq muammolarni birgalikda hal etishga alohida e’tibor qaratmoqdalar. Buning natijasida mamlakatlararo do’stlik jarayonlari birmuncha faollashdi, fuqarolarning mehnat qilish, ta’lim olish, turizm va shu kabi turli maqsadlarda boshqa davlatlarga chiqishi, erkin faoliyat olib borishio uchunimkoniyatlar yanada kengaydi. Ijobiy o’zgarishlar bilan bir qatorda turli transmilliy jinoyatlarning ham ortishi kuzatilmoqda. Odam savdosi ham ana shunday jinoyatlardan biri hisoblanadi.

Odam savdosi - inson, uning sha’ni, qadr-qimmati, osoyishta turmushi hamda kelajagiga tahdid solayotgan transmilliy uyushgan jinoyat ko’rinishlaridan biri bo’lib, o’zining chegara tanlamasligi ham girdobiga asosan yoshlarni va ayollarni tortayotganligi bilan barchada katta tashvish va havotir uyg’otmoqda. Insonni ulug’lash, uning huquq va erkinligi himoyasini ta’minlash asosiy qadriyatga aylangan ushbu davrda, bu mudhish illat noqonuniy qurol savdosi, giyohvandlik vositalarining ga’yriqonuniy muomalasi kabi og’ir oqibatlarni keltirib chiqaradi. Shu bois jinoiy tuzilmalar ushbu noqonuniy faoliyat bilan shug’ullanishning turli yo’llarini qidirish, maqsadini amalga oshirishni yengillashtirish uchun xalqaro jinoiy uyushmalar tashkillashtirish, davlat xizmatchilarini o’zlariga og’dirish payida bo’ladilar. Bu esa, transmilliy uyushgan jinoyatchiik, korrupsiya kabi xavfli illatlarning keng yoyilishiga sabab bo’ladi. O’zbekiston Respublikasini o’z mustaqilligiga erishganidan so’ng tadbirkorlik, xususiy biznesga va ko’plab sohalarda xorijiy davlatlar bilan hamkorlik qilish yo’llari o’rnatildi, yurtimiz fuqarolarining xorijiy davlatlarga bemalol chiqishiga imkoniyatlar yaratildi. Afsuski, ayrim shaxslar bunday shart-sharoit va imkoniyatlardan o’z manfaatlari yo’lida foydalanib, fuqarolarimizni turli aldov va firibgarlik yo’li bilan olib chiqib ketishga urinmoqdalar. Buning oqibatida yurtimiz fuqarolari ham odam savdosi qurboniga aylanmoqdalar. Tahlillar, mamlakatimiz fuqarolarini fohishalik bilan shug’ullantirish uchun asosan Birlashgan Arab Amirliklari, Qozog’iston, Rossiya, Tayland, Turkiya, Hindiston, Malayziya, Janubiy Koreya, Yaponiya va kosta-rika davlatlariga, majburiy mehnat yoki xizmat ko’rsatish uchun esa - Qozog’iston va Rossiyaga olib chiqib ketilayotganligini ko’rsatmoqda. Shu o’rinda tabiiy bir savol tug’iladi, Respublikamizda odam savdosiga qarshi kurashish uchun qanday ishlar amalga oshirilgan va bu faoliyatni kuchaytirish uchun kelgusidagi vazifalarimiz nimalardan iborat. Birinchi Prezidentimiz Islom Abdug’aniyevich Karimov tashabbuslari va g’oyalari asosida mamlakatimiz hayotining barcha sohalarida amalga oshirilayotgan, keng ko’lamli islohotlar zamirida, avvalo, xalqimiz uchun munosib turmush sharoitini yaratish, yurtimiz aholisini har qanday tahdid va xavf-xatardan asrash, inson huquq va erkinliklarini samarali himoya qilish kabi ulug’ maqsadlar mujassam.

Yurtboshimiz ta’kidlaganlaridek, huquqiy demokratik davlat inson tinch, osoyishta va farovon hayot kechirishi uchun birinchi navbatda uning xavfsizligi ta’minlanishi, huquqlari va qonuniy manfaatlari, qadr-qimmati, hayoti va sog’lig’i har qanday tajovuzdan himoya qilingan bo’lishi kerak. Odam savdosi bilan bog’liq jinoyatlarning jamiyatimizga olib kelishi mumkin bo’lgan salbiy oqibatlarini, chuqur anglagan holda o’tgan yillar mobaynida respublikamizda bunday jinoyatlarning oldini olish va unga qarshi kurashish borasida muayyan ishlar amalga oshirildi. Davlatimiz 2003 yil 12 dekabrda BMT ning 1950 yilda qabul qilingan "Odam savdosi va fohishalikning uchinchi shaxslar tomonidan ishlatilishiga qarshi kurashish to’g’risida”gi Konvensiyasiga qo’shildi. BMT Bosh Assambleyasining 2000 yil 15 noyabrdagi rezolyutsiya bilan qabul qilingan "Transmilliy uyushgan jinoyatchilikka qarshi kurash to’g’risida”gi Konvensiya, shuningdek, odam savdosi, ayniqsa, ayollar va bolalarni sotishning oldini olish, unga chek qo’yish va buning uchun jazolash to’g’risidagi qo’shimcha bayonnoma ham ratifikatsiya qilindi. Shu bilan birga 2008 yilning 17 aprelida "Odam savdosiga qarshi kurashish to’g’risida”gi Qonunning qabul qilinishi mamlakatimizda odam savdosiga qarshi kurashish, odam savdosidan jabrlanganlarni himoyalashda muhim bosqich bo’ldi.

O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2008 yil 8 iyuldagi”Odam savdosiga qarshi kurashish samaradorligini oshirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi PQ-911-sonli qarori bilan yuqoridagi qonun normalari amalgam tadbiq etildi. Shu nuqtai nazardan aholini ijtimoiy muhofaza qilish, ish bilan ta’minlash, ayniqsa qishloq joylaridagi yangi ish o’rinlarini barpo etish va shu kabi boshqa masalalarga alohida etibor qaratib, bu borada qabul qilingan Prezident farmonlari va qarorlari, hukumat qarorlari ijrosini to’liq ta’minlash lozim.

O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2003 yil 12 noyabrdagi 505-sonli qarori asosida fuqarolarni chet elga ishga yuborishlarning mehnat faoliyatini tashkil etish O’zbekiston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy himoya qilish Vazirligi huzuridagi Tashqi mehnat migratsiyasi masalalari agentligi tomonidan amalgam oshirilishi belgilab qo’yilgan.

Fuqarolarning chet ellardagi mehnat faoliyati ushbu agentlik orqali amalga oshirilishi ham ularning muayyan davlat hududida huquqiy jihatdan himoyalanishini, tabiiy muhofaza etilishini ta’minlaydi. O’zbekiston Respublikasining "Odam savdosiga qarshi kurashish to’g’risidagi” qonunining 10-moddasida, odam savdosidan jabrlanganlarni ijtimoiy reabilitatsiya qilish, ularni normal turmush tarziga qaytarish maqsadida amalga oshirilishi va mazkur shaxslarga yuridik yordam berish, ularni psixologik tabiiy, kasbiy reabilitatsiya qilish, ishga joylashtirish, vaqtinchalik turar joy berishni o’z ichiga olishi belgilab qo’yildi.

Albatta, tashkil etiladigan bunday muassasalar odam savdosidan jabrlanganlarni normal turmushga qaytarish, ularning jamiyatning teng huquqli, erkin a’zosi ekanligini his etib yashashiga erishib yashashida muhim vosita bo’ladi.

В. Ergashev