Ziyorat ulug‘ amal

Ziyorat qilishning savobligini yaxshi bilamiz. Bemordan hol-ahvol so‘rab, duosini olish jannat yo‘llarida yurgandek xayrli. O’tib ketgan yaqinlarimiz yoki ajdodlarimiz qo’nim topgan maskanlarga ziyorat qilish, saodatdir. Nainki  umuman, har qanday ziyorat odoblarini bilish har kim uchun foydalidir. Ho’sh biz ana shu ziyorat qilish va uning naqadar savob va hayrli ekanligi, uning ham uziga yarasha odob qodalari borligini bilamizmi?

Yurtimizda ziyoratgohlar ko‘p. U yerda mangu qo’nim topgan, yurtimizda  yashab o‘tgan ulug‘ allomalar, aziz-avliyolar yoki buyuk sarkardalarni chin yurakdan e’zozlab o‘rganganmiz. Imkon topgudek bo‘lsak, ulug‘larning qadami tekkan maskanlarga safarga chiqamiz. Qadimgi avlod-ajdodlarimizdan qolgan yodgorliklarni, Imom Buxoriy, Marg‘iloniy, Termiziy, Pahpavon Mahmud singari azizlarning maqbaralarini ziyorat etib, ruhlariga duo o’qiymiz. Ular bilan g‘ururlanib gapirishni yaxshi ko‘ramiz. Ammo biz ularning izdoshlari ilm-fanda, odob-axloqda, din-diyonatda, imon-e’tiqodda qay holdamiz? Biz o‘sha zotlarning abadiy maskanlarini aqalli ziyorat qilish odobidan boxabarmizmi?

Har bir amalning tartib-qoidalari bo‘lganidek, qabrlarni ziyorat qilishning ham bir qancha odob-tartibotlari bor. Eng avvalo qabristonga borishdan oldin niyatni o‘nglash, qabr ziyorati faqat Alloh taolo rizosi uchun bo‘lishini niyat qilishi kerak. Payg‘ambar alayhissalom: “Qabrlarni ziyorat qilinglar, chunki u sizlarga oxiratni eslatadi”, deganlar.

Qabr ziyoratiga boruvchi kishi g‘uslli va tahoratli bo‘lishi, ochiq-sochiq, behayo kiyimlarda, ba'zi erkaklarga o‘xshab kalta shimda bo‘lmasligi kerak. Qabristonda go‘yo tirik kishilar orasida yurgandek tavoze' va odob bilan yuriladi, qabrlar oralab yoki ular ustidan o‘tilmaydi. Xalqimizda “Qabrni bosganimdan ko‘ra otash-cho‘g‘ni bosganim yaxshiroqdir”, deyishgan.

Ziyorat chog‘ida qabrdagilardan yoki aziz-avliyolardan madad, shifo, farzand, hojat barorini so‘rash, qabrga qarab sajda qilish, qabr tuprog‘ini yuz-ko‘zga surtish, avliyolar maqbarasini o‘pish va atrofini tavof qilish, yosh bolalarni qabr ustida yumalatish, qabrda yotgan ulug‘larga atab jonliq so‘yish Islom shariati qaytargan amallar hisoblanadi.

Qabr ziyoratining yana bir xususiyati shuki, u insonni kim ekanini, oxiratni, dunyodagi o'rnini, Alloh huzuridagi burchini eslatib turadi.  Ya'ni, oxiratni eslatib, dunyoga hirs qo'yishdan saqlaydi. Inson ziyoratga borib, o'zini o'nglaydi, dunyoning bir o'tkinchi ekanligini eslaydi, odamzotdan o'zi qilgan yaxshiliklari qolishini anglaydi. To'plangan mol-dunyolar insonga vafo qilmasligi, bu dunyodan ulardan biror narsa olib keta olmasligi, faqatgina insonning xayrli amallari qolishi ziyorat asnosida ko'ngildan o'tadi.

“Rasululloh sollallohu alayhi va sallam ko'p-ko'p ziyorat qiluvchi ayollarni la'natladilar”, degan hadisi sharifni ulamolar ayollarning sabr-toqatlari kamligi, ular tezda ho'ngrab yig’i-sig’i qilaverishlari oqibatida aytilgan, deganlar. Shuningdek, “ko'p-ko'p”, deyilishidan ayollar o'z oilalari va uy ichi ishlariga qaramasdan ziyoratma-ziyorat yuraverishlaridan qaytarilgan. Ayollarning yarim yolang’och, boshyalang bo'lib ziyoratgohlarga borishlari, ayniqsa aziz avliyolarning huzurlarida bu holda turishlari, albatta, gunoh ishlardandir. Agar ayollar ust boshi yopiq holda, mahramlari bilan birga ziyoratgohlarga borsalar, yig’i-sig’i qilmasdan sabrli bo'lishib, oxiratni eslab, Allohni yod olsalar, ziyoratdan hech mone'lik yo'q.

Qabr oldiga borganda, oyoq kiyimini echish odobdandir. Qabrdagi kimsaga odob bilan, sekin salom beradi. Inson tirik vaqtida qanchalik hurmat-izzatga sazovor bo'lsa, vafot qilganidan so'ng ham shunchalik hurmat-izzatga loyiqdir.  Ziyorat qilinayotgan odamga, qabr egasiga ham foyda etkazish bor. Duoyi xayr qilinsa, Qur'on tilovat etilsa, duo va tilovatning savobi o'lganlarga albatta etib boradi.

Uzoq masofalarda joylashgan ulug’ zotlarning qabrlarini ziyorat qilishga atayin niyat qilib borish, ayniqsa, payg’ambarimiz Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning muborak qabrlarini ziyorat qilish maqsadida yo'lga chiqishni ahli sunnat va jamoat ta'limotiga ergashgan ulamolar, ya'ni to'rt mazhabning biriga amal qiluvchi olimlar joiz deganlar.