четверг, 13 ноября 2014 г.

ТИРИКЛИК МАНБАИ
Расмларда кўп кузатганман негадур инсон кафтларида сув томчиларини тутиб турган бўлади. Шу су томчилари асосида бўй кўрсатган дарахтлар тасвирланганлиги тириклик рамзини  ўзида акс эттирган. Ҳеч топа олмасдим нега  рассомлар бундай суръат яратишган экан деб. Аммо кенгроқ фирк юритсангиз. Биргина суръат замирида қандай маъно жам бўлганини билиб оласиз.

Сув-тириклик манбаи. Усиз наинки инсон балки ер юзидаги барча мавжуд барча жонзотлар нобут бўлади. Xалкимиз қадим-қадимдан сувни илохий неъмат деб билган, уни кадрлашни фарзандларига ўргатган, сувни исроф килишни гунох деб хисоблаган. Дархакикат, сувнинг томчисиям мукаддас... Баъзан биз хар куни эхтиёжимиз учун ёки ундан ташқари фойдаланаётган бебахо неъмат тоза ичимлик сувига айлангунча қанча мураккаб жараёндан ўтиши, маблағлар сарф килиниши хақида ўйлаб кўрмаймиз. Гўё яшаётган уйимизнинг остидан жўмрагимизга шариллаб сув окиб келаётгандай... Лекин шуни унутмаслик керакки Ўзбекистон дарё сув манбаларининг 80 фоизи четда, фақат 20 фоиз сув худудимизда шаклланади.Манбалари кам бўлишига қарамай ахолимиз узлуксиз ичимлик суви, оби-хаёт билан таъминланган.
Президентимиз томонидан сувдан оқилона фойдаланишда муайян чора-тадбирлар белгиланяпти. Бинобарин, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2007 йил 3 январдаги «Ўзбекистон Республикаси уй-жой фондини совуқ ва иссиқ сув хисоблагич асбоб-ускуналари билан жихозлаш инвеститсия лойихасини амалга ошириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги карори ва Вазирлар Махкамасининг 2007 йил 8 августдаги «Совуқ ва иссиқ сув хисоблагич асбоб-ускуналари ўрнатиш дастурини тасдиқлаш тўғрисида»ги карорини хаётга татбиқ этилмоқда. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2011 йил 16 июнда қабул қилинган сувни тежайдиган теxнологияларни жорий этиш ва 2011 йил июн-сентабр ойларида суғорма сувни тежашга доир қўшимча чора-тадбирларга оид қарори мамлакатимизда сувни тежаш теxнологияларидан кенг фойдаланиш, ушбу тизимни янада такомиллаштириш, сувдан фойдаланиш маданиятини юксалтиришда мухим ахамият касб этмокда.
Мутаxассисларнинг таъкидлашича, республикамизда йилига 2,9 миллиард метр кубдан ортик сув ишлатилади. Унинг 92 фоизи кишлок xўжалигига, колгани саноат, энергетика ва бошка сохаларда сарфланади. Биз ер юзидаги кўп сув ишлатадиган мамлакатлар сирасига кирамиз.

Хар бир инсон айни чоғда ичимлик суви бехисоб эмаслиги ҳақида мулоҳаза қилиб кўриши лозим. Кўплаб мамлакатларда у ноёб неъмат бўлиб турибди. Унинг танқислиги тобора ошиб бормоқда. Демак, унга лоқайд муносабатда бўлиш бу муаммони янада кескинлаштиради. Шундай экан, сувни тежаш, исрофгарчиликка йўл қўймаслик, умуман, сувга муносабатни тубдан ўзгартириш,уни асраб авйлаш лозим.
Биргина ённгинамизда рўй берган фалокатни эслайлик. Орол денгизи....Унинг  қуриши мислсиз экологик фожиадир. Бу қатор ижтимоий-иқтисодий муаммоларнинг келиб чиқишига сабаб бўлди ва давом этмоқда.  Чунки Орол муаммоси хал этилмаса, унинг окибатларидан нафакат худуд ахолиси, балки дунё мамлакатлари азият чекиши аник.
Хозирги замоннинг энг йирик глобал ахамиятга эга экологик фожеаси, Марказий Осиё мамалакатлари ва унинг 60 миллионлик xалқини ташвишлантириб келаётган Орол денгизи муаммосининг экологик, ижтимоий-иқтисодий ва гуманитар салбий оқибатлари минтақанинг барқарор ривожи, генофонди ва келажак авлодига тўғридан-тўғри тахдид манбаи бўлиб келмокда. Орол бўйи муаммоси бевосита Туркманистон, Козоғистон ва Ўзбекистон, хамда билвосита Тожикистон ва Кирғизистон худудларини камраб олади.
Олдинлари оролбўйи худуди ўзининг xилма-xил хайвонот ва ўсимлик дунёсига эга бўлиб, ушбу хавзада 38 турдаги балиқ ва камёб хайвонлар мавжуд бўлган. Жайронлар 1 миллион бошгача, флора 638 турдаги камёб ўсимликларни ташкил этган.

Орол денгизи 1960 йилгача энг йирик ёпик сув хавзаларидан бири бўлган, худуди 68,9 минг кв. км, сув миқдори 1083 куб км, узунлиги 426 км, кенглиги 284 км ва энг чуқур жойи 68 метрни ташкил илган. Эндичи??
 Орол фалокатининг бутун минтақа экотизимига етказаётган салбий таъсири кўлами нечоғлик катта экани маълум. Минтақадаги экологик вазиятни яxшилаш учун мазкур масалага xалқаро жамоатчиликнинг эътиборини янада фаолрок жалб килиш кундан кунга муҳум масалага айланиб борётгани ҳам нечоғлик бизлардан сергаклик ва маъсулиятлилик талаб қилинишини англатиб туради.
Айтиш керакки суръат орқали инсонлар огоҳ бўлинг, сув туганмас эмас балки, унинг оҳири ҳам бор. Қадригга етинг ва томчисини қўлдан келганча кафтларингизда асранг деган чуқур маъно бор

МАСТУРА ХАМРОЕВА

Комментариев нет:

Отправить комментарий

Ички туризм имкониятлари кўргазмада намойиш қилинди Сурхондарё вилояти ўзига хос ички туризм имкониятларига эга.  Шуни инобатга олган холда ...