Qullikdan hurlikka chiqqan san’at quyoshi

Sobiq Sovet tuzumi O’zbekistonda 70 yil davomida Navro’z bayrami , “ Alpomish ” dostoni tuproqlar ostida yashirinib keldi. Ammo o’zbek xalqi o’zining qadriyatlariga , og’zaki ijodiga sodiq xalq ekanini yodidan chiqarmadi .

Yurtimiz mustaqillikka erishganidan so’ng esa asriy qadriyatlarimiz tuproqlar ostidan olinib yuksaklarga parvoz etdi.  Ayni damlarda Termiz shaxrida bo’lib o’tayotgan Birinchi baxshichilik  san’ati festivali buning yaqqol dalilidir. O’tgan 27 yilga nazar tashlasak birgina baxshichilk san’atiga bo’lgan e’tibor shu darajada ortdiki yurtboshimiz tomonidan sevilgan va intiqib kutilgan oxanglar bizni qamrab oldi.

 O’tgan vaqtga nazar tashlasak  1998 – yilda “ Alpomish ” dostoni “ Sharq” nashriyot – matbaa aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati tomonidan 1928 – yilda Mahmud Zaripov tomonidan Fozil Yo’ldosh o’g’li ijrosida yozib olgan matn asosida to’liq nashr ettirildi . 1999 – yilda davlatimiz “ Alpomish” dostonining 1000 yillik to’yini YUNESCO ishtirokida bayram qildi .

Birinchi Prezidentimiz Islom Karimovning 2008 - yilda “ Ma’naviyat ” nashriyotida chop etilgan “ Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch ” kitobida shunday so’zlarni aytgan edi: “ Ajdodlarimiz tafakkuri va dahosi bilan yaratilgan eng qadimgi toshyozuv va bitiklar xalq og’zaki ijodi namunalaridan tortib , bugungi kunda kutubxonalarimiz xazinasida saqlanayotgan ming – minglab qo’lyozmalar , ularda mujassamlashgan tarix , adabiyot , san’at , siyosat , axloq , falsafa , tibbiyot , matematika , mineralogiya , kimyo , astronomiya , me’morchilik , dehqonchilik va boshqa sohalarga oid qimmatbaho asarlar bizning buyuk ma’naviy boyligimizdir . Bunchalik katta merosga ega bo’lgan xalq dunyoda kamdan – kam topiladi ”, deyilgan haqiqatdan asrlar davomida bizgacha etib kelgan san]atimiz bizning bebaxo boyligimiz sanaladi.

 Birgina Abdinazar baxshi Poyon o’g’li o’z ijodida 40 ta xalq dostonlarini o’z variantlari nusxasida ijro etgan . O’zbekiston , Qozog’iston va Qirg’izistonda bo’lib o’tgan bir qator xalq baxshilari tanlovlarida faxrli o’rinlarni egallagan . Uning ijodida 200 ga yaqin termalari bor . Shundan ikkita zamonaviy dostonini (“ Tursun mergan va Ramazon chobag’on” , “ Davrqul polvon ” ) , 50 ga yaqin termalarini va 15 dan ziyod do’mbira kuylarini o’zi ijod qilgan .  

Milliy hurlik baxsh etgan ijod erkinligi tufayli xalq og’zaki ijodi namunalarini uzoq ajdodlarimizning tarixi , turmush tarzi , ibtidoiy , diniy va e‟tiqodiy qarashlari bilan bog’liq holda o’rganish imkoniyatlari tug„ildi . Xalq ijodiyoti namunalarini to’plash maqsadida respublikamizning barcha viloyatlari va qardosh respublikalardagi o’zbeklar istiqomat qiluvchi hududlarga ekspeditsiyalar uyushtirib , folkloriy jarayonlar faol kuzatildi , folklorga oid xilma – xil janr namunalari yozib olindi . Ayniqsa , Surxondaryo – Qashqadaryo vohasidagi jonli folklore jarayon qator xalq ijodkorlarini kashf etish va talay xalq dostonlarini yozib olish imkonini berdi . 1999 – yilda filologiya fanlari doktori Malik Murodov va filologiya fanlari nomzodi Abduolim Ergashevning Surxondaryo viloyatiga uyushtirgan “ Alpomish ” – o’zbek xalq qahramonlik eposi “ deb nomlangan ekspeditsiyasida Abdinazar baxshi Poyon o’g’li ijodi ham o’rganib chiqildi . 1998 – yilda filologiya fanlari doktori Malik Murodov va filologiya fanlari nomzodi Abduolim Ergashevlar tomonidan chop etilgan “ Alpomishnoma ” kitobiga baxshining “ Alpomish ” , “ Tursun mergan va Ramazon chobag’on ” dostonlaridan parchalar va termalaridan namunalar kiritilgan . Yurtimizda xalq qadriyatlarini targ„ib qilish ishiga munosib hissa qo’shayotgan jutnalist Normurod Norqobilov Abdinazar baxshi 7 ijodiga bag’ishlab 2005 – yilda “ Jo’shqin daryo ” nomli badiasini bosmadan chiqardi .

Ma’lumotlar asosida Mastura Xamroyeva tayyorladi